Vùng đất Cái Mơn thuộc huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre, từ lâu đã nổi tiếng là cái nôi của nghệ thuật nuôi gà đá ở miền Tây Nam Bộ. Hơn 150 năm qua, các thế hệ nghệ nhân nơi đây đã âm thầm truyền lại bí kíp quý giá cho con cháu, biến nơi đây thành thủ phủ của những “hùng kê” với kỹ thuật nuôi dưỡng và huấn luyện gà đá độc đáo.

Nghệ Thuật Nuôi Gà Đá Cái Mơn: Di Sản Văn Hóa Vô Giá

Cái Mơn không chỉ là nơi nổi tiếng với các giống cây trái và hoa kiểng, mà còn được biết đến với nghệ thuật nuôi gà đá tinh túy. Các bậc trưởng thượng ở địa phương thường gọi công việc này là “nghề nhân bổn,” và ông tổ của nghề này được cho là Sĩ Tải tiên sinh Trương Vĩnh Ký.

Trương Vĩnh Ký, một học giả nổi tiếng với việc sáng lập tờ báo quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam, “Gia Định Báo,” đã có nhiều đóng góp cho ngành nông nghiệp và nghệ thuật nuôi gà đá. Sinh ngày 6-12-1837 tại Cái Mơn, Trương Vĩnh Ký đã mang những kỹ thuật cấy ghép và lai tạo giống cây từ Malaysia về ứng dụng tại quê nhà. Ông còn tạo ra giống gà mới bằng cách lai giống gà Malay và gà chạ – tre, từ đó hình thành giống gà nòi nổi tiếng với sức mạnh và kỹ năng chiến đấu.

Bí Kíp Huấn Luyện Gà Đá: “Phạm Công Kê Kinh”

Một trong những bí kíp quý giá được truyền lại qua các thế hệ là “Phạm Công kê kinh,” một cuốn sách ghi chép tỉ mỉ phương pháp dưỡng kê và luyện kê. Tuy nhiên, không nhiều người biết rõ về nguồn gốc của ông Phạm Công trong tên gọi này. Có người suy đoán rằng Phạm Công có thể là đức ông Lê Văn Duyệt, một nhân vật lịch sử nổi tiếng. Hiện nay, nhiều bản sao của cuốn sách đã bị thất lạc hoặc hư hỏng, nhưng một số nghệ nhân vẫn còn giữ được bản gốc.

Một trong những người gìn giữ bí kíp này là ông Đ., một nghệ nhân nuôi gà đá sống ở ấp Hòa Lộc. Sau khi thất bại trong kinh doanh và trở về quê, ông Đ. phát hiện cuốn “Phạm Công kê kinh” của ông tổ. Nhờ áp dụng các phương pháp trong sách, ông Đ. đã trở thành một trong những tỷ phú nuôi gà đá nổi tiếng nhất khu vực.

Nghệ Nhân Nuôi Gà Đá Hiện Nay

Gà đá Cái Mơn không chỉ nổi tiếng vì chất lượng mà còn nhờ vào sự tỉ mỉ trong quá trình luyện tập và dưỡng gà. Nghệ nhân T., một người từng là đại ca giang hồ ở Mỹ Tho, hiện đang sống tại ấp Vĩnh Bắc, đã tiếp tục duy trì truyền thống nuôi gà đá. Dù không còn sở hữu nhiều tài sản, ông vẫn duy trì nghề luyện gà bằng cách tận dụng các con gà thịt có tiềm năng.

Bên cạnh đó, ông Ng., một đại sư kê nổi tiếng ở huyện Châu Thành, cũng được giao nhiệm vụ nhân giống và luyện gà cho các nhân vật quan trọng. Những bí kíp luyện gà của ông đã giúp nhiều người trở thành tỷ phú trong ngành nuôi gà đá.

Di Sản Văn Hóa và Thực Trạng Ngành Nuôi Gà Đá

Nghệ thuật nuôi gà đá ở Cái Mơn không chỉ là một nghề truyền thống mà còn là một phần di sản văn hóa cần được bảo tồn. Dù hiện nay không còn nhiều người công nhận giá trị văn hóa của nghề này, nhiều nghệ nhân vẫn tiếp tục giữ gìn và phát huy các kỹ thuật nuôi gà đá.

Tuy nhiên, nghề nuôi gà đá không được chính quyền địa phương công nhận và thường bị coi là bất hợp pháp. Một cán bộ hội nông dân ở một xã có nhiều tỷ phú nuôi gà đá đã khẳng định rằng nuôi gà đá không phải là nghề chăn nuôi hợp pháp. Điều này dẫn đến việc nhiều chủ lò gà đá phải giấu kín danh tính và hoạt động của mình.

Kết Luận

Cái Mơn, với truyền thống lâu đời trong việc nuôi gà đá, không chỉ là nơi sản sinh ra những giống gà chiến chất lượng mà còn là một trung tâm văn hóa độc đáo của miền Tây Nam Bộ. Dù gặp phải nhiều khó khăn và sự phản đối từ chính quyền, nghệ thuật nuôi gà đá ở đây vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển, nhờ vào sự cống hiến và đam mê của các thế hệ nghệ nhân.

Việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của nghề nuôi gà đá không chỉ giúp gìn giữ một phần di sản văn hóa quan trọng mà còn góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa của vùng đất Cái Mơn và miền Tây Nam Bộ.